Teyitçilik, şüpheli bilgilerin doğruluğunun açık kaynaklar ve sistematik bir metodoloji kullanılarak kanıtlanması ya da çürütülmesi sürecine denir.
Haberin doğruluğundan emin olma ihtiyacı yeni değil. Teyitçilik, tarih boyunca gazeteciliğin en önemli adımlarından biriydi. 6. yüzyılda yaşamış Bizanslı tarihçi Prokopius, İmparator Justinianous’un saygınlığını lekelemek için anekdot olarak bilinen şüpheli bilgiler üretmiş ve sırrını ölene kadar saklamıştı.
“Bilgi düzensizliği” ise 2016 ABD başkanlık seçimleriyle birlikte, “sahte haber” gibi kavramların politikacılar tarafından kullanıldıkça anlamını yitirmesi veya farklı anlamlar kazanması üzerine “bilgi kirliliğini” daha iyi açıklamak için tanımlandı. Çünkü hem bilgi kirliliğinin daha kapsamlı bir şekilde incelenmesi gerekti hem de yanlış bilginin toplumsal bir sorun haline geldi.
Günümüzde, sosyal medyanın ve dijital iletişimin yaygınlaşmasıyla birlikte, bilgiye erişim kolaylaştı. Ancak bu kolaylık, yanıltıcı ve yanlış bilgilerin de hızla yayılmasına neden oldu. Peki, bu bilgi kirliliği içerisinde doğru bilgiye nasıl ulaşabiliriz? İşte bu noktada "teyitçilik" devreye giriyor.
Peki, teyitçilik sadece uzmanlar tarafından mı yapılabilir? Hayır. Aslında, herkes teyitçi olabilir. Teyitçilik, şüphe kasını çalıştırmak ve iyi bir eleştirel dijital okuryazar olmak ile başlar. Teyitçiler ulaştığı delilleri ve doğrulama yollarını herkese açık biçimde paylaşır, kullandıkları doğrulama araçlarından bahseder.
Teyitçilikte nelere dikkat edilmeli?
Bir iddianın doğrulanabilmesi için verilere ve somut delillere dayanılabilmesi gerekir.
Yani şu özellikteki iddialar teyitlenemez:
Haberin doğruluğundan emin olma ihtiyacı yeni değil. Teyitçilik, tarih boyunca gazeteciliğin en önemli adımlarından biriydi. 6. yüzyılda yaşamış Bizanslı tarihçi Prokopius, İmparator Justinianous’un saygınlığını lekelemek için anekdot olarak bilinen şüpheli bilgiler üretmiş ve sırrını ölene kadar saklamıştı.
“Bilgi düzensizliği” ise 2016 ABD başkanlık seçimleriyle birlikte, “sahte haber” gibi kavramların politikacılar tarafından kullanıldıkça anlamını yitirmesi veya farklı anlamlar kazanması üzerine “bilgi kirliliğini” daha iyi açıklamak için tanımlandı. Çünkü hem bilgi kirliliğinin daha kapsamlı bir şekilde incelenmesi gerekti hem de yanlış bilginin toplumsal bir sorun haline geldi.
Günümüzde, sosyal medyanın ve dijital iletişimin yaygınlaşmasıyla birlikte, bilgiye erişim kolaylaştı. Ancak bu kolaylık, yanıltıcı ve yanlış bilgilerin de hızla yayılmasına neden oldu. Peki, bu bilgi kirliliği içerisinde doğru bilgiye nasıl ulaşabiliriz? İşte bu noktada "teyitçilik" devreye giriyor.
Peki, teyitçilik sadece uzmanlar tarafından mı yapılabilir? Hayır. Aslında, herkes teyitçi olabilir. Teyitçilik, şüphe kasını çalıştırmak ve iyi bir eleştirel dijital okuryazar olmak ile başlar. Teyitçiler ulaştığı delilleri ve doğrulama yollarını herkese açık biçimde paylaşır, kullandıkları doğrulama araçlarından bahseder.
Teyitçilikte nelere dikkat edilmeli?
Bir iddianın doğrulanabilmesi için verilere ve somut delillere dayanılabilmesi gerekir.
Yani şu özellikteki iddialar teyitlenemez:
- İki kişinin ya da bir grubun aralarında konuştukları iddia edilen ve konuşma esnasında orada bulunmadıkça doğruluğunun tespit edilmesi mümkün olmayan konular
- Geleceğe dair öngörüler ve iddialar
- Gerçekleşmesi beklenen olaylara dair varsayımlar
- İzi sürülemeyecek kadar geçmiş tarihte yaşanmış olaylar
- Somut verilere dayandırılmayan iddialar
Teyitçilikte bağımsızlık ve metodoloji
Dünyadaki bazı bağımsız teyitçiler, bir bilginin doğruluğunu ortaya koyabilmek için belirli bir metodolojiye bağlı çalışır. Teyit.org da 2016'dan beri internetteki şüpheli bilgileri belli ilkeler çerçevesinde inceliyor. Ulaştığı delilleri ve doğrulama yollarını herkese açık bir şekilde paylaşıyor. Sonuç olarak, teyitçilik, bilgi kirliliğiyle mücadelede kritik bir role sahip.
Dünyadaki bazı bağımsız teyitçiler, bir bilginin doğruluğunu ortaya koyabilmek için belirli bir metodolojiye bağlı çalışır. Teyit.org da 2016'dan beri internetteki şüpheli bilgileri belli ilkeler çerçevesinde inceliyor. Ulaştığı delilleri ve doğrulama yollarını herkese açık bir şekilde paylaşıyor. Sonuç olarak, teyitçilik, bilgi kirliliğiyle mücadelede kritik bir role sahip.
Son yazılar
